Στο πέρασμα των χρόνων και των κατακτητών πολλοί θρησκευτικοί χώροι άλλαξαν χαρακτήρα. Ένας από αυτούς είναι και το Χαμζά Μπέη Τζαμί που αποτελεί landmark της Θεσσαλονίκης.
Το εν λόγω τζαμί χτίστηκε το 1468 στη μνήμη του επιφανούς Οθωμανού στρατιωτικού Χαμζά μπέη με έξοδα της κόρης του, Χαφσά. Αν και αρχικά ήταν περιορισμένης έκτασης σταδιακά αναπτύχθηκε αποκτώντας μιναρέ αλλά και μεγάλη περιστύλια αυλή. Χτίστηκε στα πρότυπα της ιερής πόλης Μέκκα , ήταν το πρώτο τζαμί στην Θεσσαλονίκη και το πιο εντυπωσιακό στα Βαλκάνια μετά από εκείνα της Κωνσταντινούπολης και της Αδριανούπολης που υπήρξαν και πρωτεύουσες των Οθωμανών.
Το τζαμί συνέχισε να λειτουργεί ως θρησκευτικός χώρος μέχρι και 13 χρόνια μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Το 1925 οπότε κι εγκατέλειψαν την πόλη και οι τελευταίοι μουσουλμάνοι που είχαν εξαιρεθεί από την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923 μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας κρίθηκε μεν διατηρητέο μνημείο ωστόσο έτυχε άλλων χρήσεων.
Όντας στην κατοχή της Εθνικής Τράπεζας αρχικά στέγασε στρατιωτικές υπηρεσίες, μεταξύ αυτών κι ενός τηλεγραφείου μέχρις ότου το 1928 δημοπρατηθεί και περάσει στην κυριότητα ενός Εβραίου επιχειρηματία ο οποίος το μετέτρεψε σε κινηματογράφο. Το ονόμασε “Αλκαζάρ”, μία ονομασία με την οποία είναι γνωστό μέχρι και σήμερα.
Λόγω των διώξεων από τους ναζί κατακτητές ο επιχειρηματίας αναγκάστηκε να μεταβιβάσει την ιδιοκτησία σε χριστιανό προσφυγικής καταγωγής. Μεταπολεμικά ο χώρος χρησιμοποιήθηκε για να στεγαστούν διάφορα εμπορικά καταστήματα. Οι παρεμβάσεις που έγιναν όλα αυτά τα χρόνια επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό το μνημείο.
Στα επόμενα χρόνια και εξαιτίας των ελλιπών εργασιών συντήρησης το κτίριο κρίθηκε ακατάλληλο με αποτέλεσμα το 1977 να γίνει δωρεά στον Ερυθρό Σταυρό.
Από το 2006 έχει περάσει στην κυριότητα του Υπουργείου Πολιτισμού. Ξεκίνησαν εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης προκειμένου να αποτελέσει μουσειακό χώρο για τα αρχαιολογικά ευρήματα που αποκαλύπτονται από τις εργασίες για το μετρό της Θεσσαλονίκης.
Ενδιαφέρον έχει η άποψη που έχει εκφράσει ο Αργύρης Μπακιρτζής, τραγουδοποιός αλλά και αρχιτέκτονας της 12ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟΤ:
“Εάν ένα χριστιανικό μνημείο σε μη ελληνικό έδαφος μετατρεπόταν σε σινέ-πορνό, αντιλαμβάνεστε ότι θα ήταν μέγα θέμα”
